Ik heb gemienskipt - Mienskip als werkwoord

Ik zit in Central Park, New York. En zie de grote verscheidenheid aan mensen die hier wandelen, sporten, spelen, eten en drinken. Mensen met keppeltjes en hoofddoeken. Met korte en lange mouwen. Het maakte dat ik mij thuis voelde op een onbekende plek. En ik denk aan thuis. Aan het gesteggel rond het woord mienskip. Met dank aan de nieuw te plaatsen fonteinen.

 Als je elf fonteinen plaatst in de Friese Elfsteden stuit je toch wel op weerstand.

Dat is een veelgehoorde reactie op de kritiek van Friezen op Eleven Fountains, een onderdeel van Leeuwarden-Fryslân 2018. 2018 is het jaar dat Leeuwarden Europese hoofdstad van de cultuur is. En daar hoort internationaal theater bij, een veelheid aan exposities, een taalpaviljoen en dus ook een partij fonteinen.

Wat is die kritiek? Een onbekend aantal Friezen klaagt onder meer over de hoge kosten, het aanstaande onderhoud en de aangewezen locaties. Of het over het onvergeeflijke feit dat de waterspuiten gemaakt worden door buitenlanders. In de zin van: niet-Fries. Hoe groot de groep is niet zeker, maar de negatieve geluiden zijn er. O.a. in dit NRC-artikel.

‘Ach’ denk je dan. Die kritiek geldt niet voor iedere inwoner. Er zijn waarschijnlijk ook mensen die het wél zien zitten. Of die pas bij de oplevering, als de eerste druppels water zichtbaar zijn, trots zijn. Maar dat is niet het gevoel in 2017, minder dan een jaar voor de start van Culturele Hoofdstad. 'De kritiek verwachten we al', zo hoor je vanuit de stichting Leeuwarden-Fryslân 2018 en de artistiek projectleider. 

Dat zette mij aan het denken.

Immers, het bleek dat deze tegenwerking vanuit de Friese samenleving deels gerechtvaardigd was. In mei 2017 kwam naar buiten dat de exploitatie van de fonteinen niet dekkend was. Dat het project op losse schroeven stond en dat er geld bij moest. Enkele miljoenen.

Ik hoor de vele kritiek ook (naast een enkele enthousiasteling). In mijn werk in Friesland tref ik kleine en grote ondernemers, maar ook politici, ambtenaren en communicatieprofessionals. Bovendien veel mensen op de werkvloer en aan keukentafels. Ik merk dat een fontein een makkelijk en herkenbaar voorbeeld is waar je als tegenstander tegenaan kan schoppen. Maar als ik goed luister hoor ik ook dat de fonteinendiscussie voor iets groters staat. 

Te duur betekent: er gaat te veel gemeenschapsgeld naar toe. De locatie is onjuist: de plek is niet democratisch gekozen. Kritiek op internationale kunstenaars geeft eigenlijk aan: konden wij dat zelf niet?

Als ik er bij stil sta voelt het niet goed om opmerkingen en een kritische houding af te doen onder het mom van 'we zaten er al een beetje op te wachten' en 'dat hoort er nu eenmaal bij'. Omdat ik merk dat de weerstand met name voortkomt uit betrokkenheid en een verantwoordelijke houding van de Friese samenleving. Zeg maar gewoon: trots. Een Elfstedentochtgevoel: we doen het samen.

Het schuurt, dat is een ding wat zeker is. Het roept allemaal vragen bij mij op. Persoonlijke maar ook maatschappelijke. De Friese samenleving die we mienskip noemen, mort. Terwijl Iepen Mienskip  (open gemeenschap) het onderscheidende begrip was waarmee Leeuwarden-Fryslân 2018 (LF2018) het won van Eindhoven en Maastricht in 2013. Wat gaat er mis?

Na de persconferentie over een extra miljoeneninvestering in onder andere de fonteinen hoorde je ook dat dit vergelijkbaar is met eerdere Europese Hoofdsteden van de Cultuur. "We lopen in de pas met anderen". Mijn interesse voor deze ophef gaat zogezegd niet zozeer uit naar andere Europese cultuurhoofdsteden en hun tekorten. Ik ben nieuwsgierig naar de essentie ervan. 

Mienskip als toverwoord om een prestigieuze titel binnen te halen. De ene gruwt van het woord en maakt het belachelijk. Anderen leggen er hun ziel en zaligheid in. Dat maakt het interessant. Het houdt mij bezig. Wat is Iepen Mienskip? Met in het achterhoofd de wens om te komen tot legacy van 2018 (nalatenschap). Het moet ons wel wat opleveren, zeg maar. De gedachte is namelijk om LF2018 een katalysator te laten zijn voor het Friesland van 2025 en daarna. Lees het bidbook er maar op na!

Is er eigenlijk een definitie van mienskip? Hoe waardevol is het begrip en wat heb je er aan? Is het niet gewoon iets oubolligs dat past bij een ingeslapen Friesland, zodat LF2018 een welkome wake up call is?

Kun je mienskip maken tot wat het is? Of moet je het laten aan de mensen in de Friese Elfsteden en de vele dorpen. En persoonlijker: kun je als individu, autonoom en authentiek, staande houden in een mienskip? Bestaan er uitzonderingen binnen zo’n gemeenschap? En zo ja, hoor je er dan nog wel bij?

Het zijn grote vragen die ik heb. Niets meer en niet minder. En dat dankzij Eleven Fountains.

Nabericht

2Doc maakte deze reportage

Huub Mous schreef er dit over